1. Reforma struktury organizacyjnej i zakresu kompetencji Sądu Najwyższego, dokonana w 2017 roku, pozwala temu organowi lepiej realizować wyznaczone Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej zadania, związane ze sprawowaniem nadzoru judykacyjnego nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych, a także urzeczywistniać poczucie sprawiedliwości społecznej. Zmiany legislacyjne oparte zostały na wnikliwej diagnozie rzeczywistych problemów kadrowych, kompetencyjnych, organizacyjnych i funkcjonalnych.

2. Na mocy ustawy o SN dokonano wyodrębnienia oddzielnej Izby Sądu Najwyższego, dedykowanej do rozpatrywania spraw dyscyplinarnych (Izby Dyscyplinarnej). Ratio legis wydzielenia Izby Dyscyplinarnej stanowiła niewydolność postępowań dyscyplinarnych oraz nieumiejętność sędziów Sądu Najwyższego do egzekwowania konsekwencji przewinień dyscyplinarnych sędziów, co można było zaobserwować przy braku wykluczenia z wykonywania funkcji sędziów zdeprecjonowanych publicznie, czy też osób z własnego grona, których okoliczności z życia prywatnego, jak np. popełnienie przestępstwa nieumyślnego, powinny skłonić do rezygnacji z zajmowanej funkcji.

3. Podkreślenia wymaga, że do właściwości Izby Dyscyplinarnej SN należą nie tylko sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego i sędziów sądów powszechnych, ale również sprawy dyscyplinarne adwokatów, radców prawnych, notariuszy, sędziów wojskowych, prokuratorów,
komorników sądowych, prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej. Ponadto do kompetencji Izby Dyscyplinarnej SN należą sprawy o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub
tymczasowe aresztowanie sędziów, asesorów sądowych, prokuratorów i asesorów prokuratury, sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dotyczące sędziów SN oraz sprawy z zakresu przeniesienia sędziego SN w stan spoczynku (art. 27 § 1 ustawy o SN).

4. Wyodrębnienie Izby Dyscyplinarnej zapewnia lepszą organizację i zwiększenie skuteczności rozpatrywania spraw dyscyplinarnych zawodów zaufania publicznego, które mają istotne znaczenie dla autorytetu wymiaru sprawiedliwości w ogólności. Wydzielenie tej Izby powoduje ponadto zwiększenie przejrzystości oraz dostępności tego postępowania dla społeczeństwa oraz skutkuje zwiększeniem jakości orzecznictwa dyscyplinarnego, jak również wyspecjalizowaniem poszczególnych sędziów w tej dziedzinie normatywnej. W społeczeństwach demokratycznych muszą funkcjonować mechanizmy kontroli sposobu wykonywania zawodów zaufania publicznego. Bez odpowiednich regulacji mających na celu sprawną i przejrzystą kontrolę sądową przestrzegania norm etycznych przez osoby wykonujące tego rodzaju zawody niemożliwym jest utrzymanie zaufania społecznego do wymiaru sprawiedliwości na wysokim poziomie.

5. W wyroku z dnia 19 listopada 2019 r. w sprawach połączonych C-585/18, C-624/18 i C-625/18 ( A.K. i in. ) Trybunał Sprawiedliwości UE nie uznał, by Izba Dyscyplinarna SN nie była niezależnym sądem
w rozumieniu prawa Unii. W treści powołanego wyroku Trybunał jednoznacznie wskazał, że sam fakt, iż sędziowie są powoływani przez Prezydenta RP, nie może powodować zależności tych sędziów
od tego organu ani budzić wątpliwości co do ich bezstronności, jeżeli po powołaniu osoby te nie podlegają żadnej presji i nie otrzymują zaleceń podczas wykonywania swoich obowiązków (pkt 133 motywów wyroku). Z orzeczenia A.K. i in. wynika, że kompleksowej oceny spełniania wymogu
bezstronności i niezależności danego sądu należy dokonywać a d casum , w ramach ewentualnej kontroli sądowej orzeczenia lub postępowania. Wyrok TSUE nie daje zatem podstaw do generalnego (abstrakcyjnego) kwestionowania skuteczności powołań i statusu sędziego. Kwestionowanie jest możliwe jedynie wówczas, gdy sposób powołania sędziego może wpływać na konkretną sprawę, a zatem rozstrzygnięcie wydawane w określonym składzie. Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. z 2018 r. poz. 5 (dalej: ustawa o SN). Ustawa
stanowiła projekt legislacyjny Prezydenta RP.

6. Wydane w następstwie powyższego orzeczenia TSUE wyroki Sądu Najwyższego – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt III PO 7/18, III PO 8/18 oraz III PO 9/18) prezentują odmienny tok rozumowania, a tym samym wypaczają sens wyroku A.K. i in. Podstawą rozstrzygnięć SN stało się przekonanie o wystąpieniu nieprawidłowości w procedurach powołania sędziów wchodzących w skład Izby Dyscyplinarnej. SN dokonał własnej oceny prawidłowości powołania i wyboru sędziów-członków Izby Dyscyplinarnej i uznał, że Krajowa Rada Sądownictwa nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów władzy ustawodawczej i wykonawczej w procedurze powołania sędziów. W konsekwencji, Sąd Najwyższy, wbrew stanowisku Trybunału
wyrażonemu w wyroku A.K. i in. , przyznał sobie kompetencję do kwestionowania legalności wyboru sędziów oraz do wyciągania generalnego wniosku o niekonstytucyjności i nielegalności Izby Dyscyplinarnej SN czy KRS.

7. Stanowisko wyrażone przywołanymi orzeczeniami Sądu Najwyższego – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych znalazło rozwinięcie w uchwale składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r., (sygn. akt BSA I-4110-1/20), w której stwierdzono, że udział w składzie sądu osoby powołanej na urząd sędziego SN, sędziego sądu powszechnego lub wojskowego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw powoduje nienależytą obsadę sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c.

8. Do uchwały połączonych Izb nawiązał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 27 stycznia 2020 r., (sygn. akt I OSK 1917/18), o odmowie wyłączenia sędziego wybranego jako kandydat na ten urząd przez obecną Krajową Radę Sądownictwa. NSA wskazał m.in., że wyrok TSUE dotyczył Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, a zatem z wyroku tego „nie wynika (…) możliwość automatycznego zakwestionowania każdej nominacji na urząd sędziego lub asesora do innego sądu
niż Izba Dyscyplinarna”. NSA podkreślił przy tym, że „w sytuacji, gdy Prezydent nie znalazł podstaw do odmowy powołania na stanowisko sędziego, to Naczelny Sąd Administracyjny w postępowaniu o wyłączenie sędziego nie może dokonywać oceny prawidłowości powołania tego sędziego”.

9. W tym samym kierunku zmierza wyrok TK z dnia 20 kwietnia 2020 r. (sygn. akt U 2/20), którym dokonano kontroli zgodności z Konstytucją RP, Traktatem o Funkcjonowaniu UE oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności uchwały połączonych Izb. Została ona uznana za niezgodną z art. 179 Konstytucji RP, ponieważ podważa ostateczny charakter tego przepisu w postaci skutecznego powołania sędziego przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. TK orzekł, że uchwała połączonych Izb jest niezgodna z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji RP, ponieważ nie można jej pogodzić z istotą prerogatywy Prezydenta RP do powoływania sędziów na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Prerogatywa ta nie podlega kontroli w jakimkolwiek trybie.

10. Polska podjęła niezbędne kroki w celu wykonania postanowienia TSUE z dnia 8 kwietnia 2020 r. (C-791/19 R Komisja przeciwko Polsce ) wydanego w sprawie zastosowania środków tymczasowych nakazujących polskiemu rządowi zawieszenie działania Izby Dyscyplinarnej SN. Izba kontynuuje swoją działalność w zakresie niezakwestionowanym przez Trybunał, tj. w odniesieniu do spraw o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub tymczasowe aresztowanie sędziów,
asesorów sądowych, prokuratorów i asesorów prokuratury (art. 27 § 1 pkt 1a ustawy o SN). 2 Dz. U. z 2018 r., poz. 3.